Będąc w tematyce włosów trzeba wspomnieć o najczęściej występującej dermatozie skóry głowy – łupieżu. Objawy łupieżu znają wszyscy – nie wszyscy wiedzą jednak, że istnieje kilka rodzajów tego schorzenia i co jeszcze – prócz zmiany szamponu na przeciwłupieżowy – możemy zrobić, by je zaleczyć i zapobiegać nawrotom.

Przyczyny łupieżu

Łupież skóry głowy dotyka zarówno kobiet, jak i mężczyzn  (u mężczyzn występuje jednak stosunkowo częściej) w różnym wieku. Problemy z łupieżem zwykle zaczynają się od okresu dojrzewania i mogą trwać przez większość życia (nawet do ok. 75r.ż.) – u dzieci i osób starszych występuje zdecydowanie rzadziej. Do aptek po produkt przeciwłupieżowy najczęściej przychodzą tzw. „młodzi dorośli” (w wieku ok.18-24 lat), bo na ten okres przypada szczyt zachorowań.

Główną przyczyną wystąpienia łupieżu jest zaburzenie pH i mikrobiomu naszej skóry głowy (czyli ogółu dobrych i  potrzebnych drobnoustrojów, które znajdują się na jej powierzchni) – dochodzi do namnożenia drożdżaków z rodzaju Malassezia. Żywią się one naszym sebum – wydzieliną gruczołów łojowych, a wydalane przez nie metabolity podrażniają skórę i przyspieszają podział komórek naskórka. Przez to dochodzi do zwiększonego złuszczania i we włosach widoczne są białe płatki, często występuje też świąd skalpu. Wykazano, że na skórze z łupieżem jest nawet 10 razy więcej wspomnianych drożdżaków, niż na skórze zdrowej.

Mówi się, że „łupież jak depresja – powraca jesienią”. Przyczyn tego może być co najmniej kilka – mniejsza ilość słońca (promienie słoneczne działają przeciwzapalnie i dają wrażenie złagodzenia objawów łupieżu), chłodniejsze temperatury, spadek odporności (czego konsekwencją są właśnie wahania pH i składu mikroflory naszej skóry). Do tego u niektórych dochodzi stres związany z natłokiem obowiązków w pracy czy rozpoczęciem roku szkolnego/akademickiego. Przebywanie w suchych ogrzewanych pomieszczeniach i używanie czapek, pod którymi nasza skóra szybciej się przetłuszcza to kolejne powody. Skłonność do występowania łupieżu może być ponadto dziedziczna.

We wstępie celowo użyłam słowa „zaleczyć”, a nie „wyleczyć” łupież – ponieważ jest to schorzenie nawrotowe – jeśli zniknie nie mamy niestety gwarancji że za jakiś czas nie pojawi się znowu. Możemy jednak wydłużyć okresy jego remisji.

Rodzaje i objawy łupieżu

Dwa najczęściej występujące rodzaje łupieżu zlokalizowanego na skórze głowy to – suchy (inaczej zwykły) i tłusty. W obu przypadkach na skalpie widoczne jest złuszczanie skóry i białe łuski (które podczas czesania mogą sypać się z głowy), jednak łupież tłusty jest schorzeniem poważniejszym. Towarzyszy mu szybsze przetłuszczanie się włosów, bardzo często duży świąd, a jeśli łojotok jest mocno nasilony złuszczone łuski skóry nie mogą się oderwać od jej powierzchni i skalp wygląda jak pokryty żółtawym woskiem. O ile przy łupieżu suchym włosy mogą być zupełnie niezmienione (ew. bardziej suche i łamliwe) to w łupieżu tłustym włosy z czasem stają się wyraźnie cieńsze i może dojść do łysienia na tle łojotokowym. Łupieżu suchego nie można lekceważyć, bo nieleczony z czasem może przekształcić się w tłusty.

Łojotokowe zapalenie skóry (ŁZS) to przewlekłe schorzenie, które często rozpoczyna się od łupieżu na skórze głowy, potem mogą dołączyć objawy rumieniowo-złuszczające w innych miejscach (tam, gdzie jest dużo gruczołów łojowych – wokół skrzydełek nosa, nasady brwi, okolicy za uszami, w tzw. „rynnie łojotokowej” przedniej [środek klatki piersiowej] i tylnej [między łopatkami]). Od zwykłego łupieżu różni się cięższym przebiegiem: skóra mocno się przetłuszcza, jest zaczerwieniona, swędząca, mogą występować stany zapalne, a w konsekwencji nawet strupki.

Wyróżniamy również inne rodzaje łupieżu – występujący na skórze głowy – tzw. łupież kosmetyczny i – występujące na innych częściach ciała – łupież pstry, rumieniowy i różowy Giberta. Łojotokowemu zapaleniu skóry i pozostałym rodzajom łupieżu poświęcony będzie kolejny artykuł.

Produkty przeciwłupieżowe

Szampony przeciwłupieżowe zawierają składniki przeciwgrzybicze (działające na przyczynę – ograniczające namnażanie drożdżaków Malassezia), cytostatyczne (hamujące nadmierny podział komórek – w tym przypadku naskórka) i keratolityczne (delikatnie złuszczają skórę głowy umożliwiając usunięcie nadmiaru warstwy rogowej i łusek łupieżu). Najlepiej wybrać preparat z substancjami o udowodnionym działaniu:

• ketokonazolem (lek przeciwgrzybiczy; jego działanie widać niemal natychmiastowo, jednak przy długotrwałym stosowaniu drożdżaki mogą się na niego uodpornić i nie będzie już tak skuteczny; likwiduje świąd skóry, jednak może silnie wysuszać i nie nadaje się do codziennego stosowania; nie powinien być używany przez kobiety w ciąży i karmiące piersią)
• piroktonem olaminy (najczęściej spotykany składnik szamponów przeciwłupieżowych, czasem pod nazwą Octopirox; działa na drożdżaki i hamuje stan zapalny; może być stosowany codziennie)
• pirytionianem cynku (hamuje rozwój grzybów i łagodzi świąd, zaczerwienienie i pieczenie skóry; ogranicza przetłuszczanie się włosów; zapobiega nawrotom łupieżu; w szamponach często jest łączony z piroktonem olaminy)
• siarczkiem selenu (działa na drożdżaki będące przyczyną łupieżu, a przy tym nie powoduje uodpornienia się ich na ten składnik, można więc stosować go przez dłuższy czas z bardzo dobrą skutecznością)
• dziegciem (wykazuje działanie przeciwgrzybicze, cytostatyczne i keratolityczne; niweluje świąd i stany zapalne; wadą dla niektórych może być intensywny zapach preparatów z tym składnikiem; szampony z dziegciem produkuje m.in. firma Biotar).

Dobry szampon powinien mieć także dodatek składników pielęgnujących i nawilżających (takich jak gliceryna, D-pantenol czy ekstrakty roślinne), aby nadawał się do wrażliwej skóry głowy (którą bez wątpienia jest skóra z łupieżem!). Jednym z dobrym dermokosmetyków tego typu jest szampon Vichy Dercos przeciwłupieżowy – występujący w czterech wersjach – do włosów suchych, normalnych i przetłuszczających się, do łupieżu tłustego (szampon z peelingiem) i szampon do bardzo wrażliwej skóry głowy (nie zawiera SLS). Kosmetyki te wykazują wszystkie cechy dobrych przeciwłupieżowych szamponów – są skuteczne, działają nie tylko na objawy, ale na przyczynę łupieżu, zapobiegają nawrotom, działają przeciwświądowo, mają dodatek substancji nawilżających. Są przy tym bardzo dobrze tolerowane. Wymienione wcześniej pierwsze dwa rodzaje (do włosów suchych oraz do włosów normalnych i przetłuszczających się) zawierają  siarczek selenu (a wersja z peelingiem – pirokton olaminy).  Znajdziemy w nich także ceramid procerad (przywraca równowagę mikrobiomu skóry, opatentowany składnik firmy), nawilżającą glicerynę, odświeżający mentol i dodatek złuszczającego kwasu salicylowego.

Pielęgnacja skóry łojotokowej

Ważne jest, aby podczas mycia zostawić spieniony szampon na skórze głowy na kilka minut, a dopiero potem go spłukać. Zwróćmy uwagę na sposób użycia na opakowaniu – niektórych preparatów można używać codziennie, inne są przeznaczone do kuracyjnego stosowania (np. 2 razy w tygodniu przez 3 tygodnie). W zmiękczeniu skóry głowy i ułatwieniu usunięcia łusek łupieżu pomoże regularne wykonywanie peelingu skalpu. Można użyć do tego gotowych preparatów – jak polecanych przeze mnie w artykule „Jesienna pielęgnacja włosów” peelingów do skóry głowy L’biotica Biovax, szamponów z peelingiem (jak Vichy Dercos Micro peel – przeciwłupieżowy szampon peelingujący do łupieżu tłustego) lub zrobić peeling samodzielnie z połączenia szamponu i ok. 3 łyżeczek cukru, soli morskiej lub fusów z kawy (ostatni składnik nie jest zalecany blondynkom, ponieważ może przyciemniać włosy). Jeśli łupież często nawraca pamiętajmy o profilaktycznym używaniu szamponu przeciwłupieżowego (w zależności od produktu i opisu na opakowaniu – najczęściej wystarczy 1 raz w tygodniu).

Dieta, suplementacja, styl życia

Przy problemach z łupieżem pod lupę należy wziąć naszą dietę. Należy ograniczyć lub najlepiej wyeliminować z niej słodycze, cukier, miód, słodzone napoje oraz jasne: pieczywo, makarony i ryż. Są one źródłem cukrów prostych – idealnej pożywki dla grzybów. Najlepiej zastąpić je warzywami, pełnoziarnistym pieczywem i makaronami, brązowym ryżem. Również tłuste, przetworzone i solone potrawy mogą przyczyniać się do zaostrzeń dermatoz, w tym łupieżu. Uważajmy zwłaszcza na te o wysokim indeksie glikemicznym – jak chociażby piwo. Dbajmy o prawidłowy poziom nawodnienia – woda nawilża naszą skórę od wewnątrz.

U osób z łupieżem często spotykane są niedobory cynku i witamin z grupy B – warto jeść bogate w nie produkty (ich źródłem są m.in. jaja, ryby, drób, wątróbka, pestki dyni) i rozważyć ich suplementację z lekarzem. Również biotyna (wit. B7), krzem i MSM (np. zawarte w suplemencie Panawit Włosy, Skóra, Paznokcie o którym więcej pisałam w artykule „Pielęgnacja włosów jesienią”) pomagają w szybszym wyeliminowaniu łupieżu, zmniejszeniu łojotoku, przyspieszeniu wzrostu i utrzymaniu lepszej kondycji włosów.

Niektórzy wskazują, że wystąpieniu objawów łupieżu sprzyja palenie tytoniu. Z całą pewnością stres i chronicznie niewysypianie się są źródłem obniżonej odporności, a to predysponuje do zaburzeń mikrobiomu skóry i w konsekwencji także łupieżu.

Na koniec kilka wskazówek do zastosowania na co dzień: starajmy się nie nosić zbyt długo nakryć głowy, zwłaszcza tych nieprzewiewnych i ze sztucznych materiałów. Włosy myjmy w zależności od potrzeby – nawet codziennie – szczególnie jeśli szybko się przetłuszczają lub/i po dużym wysiłku fizycznym. Pamiętajmy o regularnym wykonywaniu peelingu skóry głowy, dokładnym spłukiwaniu szamponów, odżywek i masek, stosowaniu letniej wody do mycia i unikaniu gorącego powietrza suszarki. Dbajmy o czystość szczotek i grzebieni – należy każdego dnia myć je wodą i mydłem. Przy częstych nawrotach łupieżu stosujmy od czasu do czasu profilaktycznie szampon przeciwłupieżowy (zwłaszcza w okresie jesiennym i zimowym).

A może jednak lekarz?

Jeśli po kilku tygodniach używania szamponu przeciwłupieżowego łupież nie zmniejsza się, lub niepokoją nas inne objawy – nietypowe miejsce występowania, rumień, uporczywy świąd, utrata włosów, strupki – konieczna będzie wizyta u dermatologa. Podobne objawy mogą dawać m. in. łuszczyca, wszawica głowowa czy grzybica owłosionej skóry głowy (m. in. strzygąca, woszczynowa) i koniecznie może okazać się podjęcie odpowiedniego leczenia. W szczególnie ciężkich postaciach łupieżu lekarz przepisuje preparaty sterydowe lub doustne leki przeciwgrzybicze.

Ponieważ poruszony temat jest bardzo rozległy i nie sposób opisać wszystkiego z uwagi, że artykuł osiągnąłby ogromne rozmiary, w razie pytań pozostaję do dyspozycji – chętnie odpowiem na nie podczas wizyty w Drogerii (ul. Dąbrowskiego 89, Łódź) lub w komentarzach pod postem/na Facebooku

Dermokonsultantka
mgr Magdalena Zborowska
Drogeria Zdrowit

Bibliografia

trychologiakosmetyczna.pl
trycholog.info
Kaszuba A., Adamski Z.: Dermatologia dla kosmetologów, Wrocław, 2010
krka.biz
vichy.pl/blog
https://seboradin.pl/
https://www.nizoral.pl/blog/
pilomax.pl
wingsofquality.eu
poradnikzdrowie.pl
zywienie.abczdrowie.pl